BIM Nasıl Uygulanmalı – 3 : Modelleme

Doğru bir modellemenin yapılması hazırlık süreçlerinin ardından BIM süreçlerinin uygulanmasının ilk adımıdır. Sanal bir modelin oluşturuluyor olması BIM sistemini mevcut CAD sistemlerinden ayıran en büyük farktır. CAD sistemlerinde yapının her katı, sistemi ve kesitleri farklı dosyalarda veya aynı dosya içinde olsalar da birbirleri ile ilişkilendirilmeden oluşturulmaktadır. Dolayısı ile bu dosyalar arasındaki koordinasyon veya revizyonların takip edilmesi önemli zorluklar içermektedir.

BIM sisteminde bu alışılmış uygulamadan farklı olarak Yapı tek bir dosya altında sanal olarak modellenmektedir. Dolayısı ile yapılmış olan bu modelleme den kat planları, kesitler, görünüşler, sistemler bazında planlar veya detay paftaları üretilmesi modele farklı bir açıdan bakmaktan başka bir şey değildir. Doğru bir sanal modelleme yapıldıktan sonra modele istediğiniz yükseklikten veya kesitten bakarak ihtiyaç duyacağınız paftaları oluşturabilirsiniz.

Yapının büyüklüğüne bağlı olarak modellemenin bütün disiplinleri içeren tek bir dosya altında yapılması mümkündür. Aynı zamanda daha büyük yapılar için birbirine bağlı olarak çalışacak disiplinler bazında ayrılmış dosyalar ile de çalışılabilir. Bu seviyede kullanıcılar tarafından yapılan öneri 300MB dan daha büyük dosyalar ile çalışılmaması yönündedir.

Modellemenin sürekli olarak güncel tutulması, yapının ilerlemesine paralel olarak gerekli bilgilerin modele giriliyor olması ve revizyonların model üzerinde işleniyor olması BIM sistemine hizmet edecek olan bir model için önemlidir. Sadece projenin başında kullanılan ve yapım süreçlerince güncel tutulmayan bir model sadece görsel bir resim olarak kalacak ve BIM sistemine hizmet edemeyecektir. Bu nedenle modelin sürekli güncel tutulmasına çok önem gösterilmeli ve ihtiyaç duyulan bütün çıktıların (proje, metraj vs.) model üzerinden alınmasına dikkat edilmelidir.

Modelleme için günümüzde çok farklı programlar kullanılmakta olup bunların birçoğu modelleme için ortak dil olarak kabul edilen IFC ( Industry Foundation Classes) formatında dosyalar üretebilmektedir. IFC formatında üretilen dosyalar BIM sisteminin ortak dili olma yolunda ilerlese de henüz ortak dilin tam olarak oluşturulabildiğini söylemek için erken.   

http://procs.com.tr/

3 boyutlu bir modellemenin yapılması BIM süreçlerinin ilk ve en önemli adımıdır çünkü süreçte yer alan diğer bütün hizmetler bu modelden bilgi alacaklardır. Yapılacak olan model görsel olarak bir çizim dokümanı olarak gözükmesine rağmen aslında içerdiği bilgiler dikkate alındığında tam bir veri tabanıdır. Dolayısı ile sadece görsel olarak yapılan 3 boyutlu modellerin, gerekli bilgiyi içermeyen modellerin ve sadece 3 boyutlu çizimlerin BIM sistemi ile karıştırılmaması gerekmektedir. BIM sistemine hizmet edecek olan modelin daha önce belirttiğim ön hazırlıklar neticesinde  oluşturulmuş bir veri bankası olması gerekmektedir.

BIM sadece 3 boyut modelleme değildir, modelleme sadece başlangıçtır.     

BIM Nasıl Uygulanmalı – 2 : LOD

LOD (Level Of Development veya Level Of Detail) tablosunun modellemeye başlamadan önce gerekli bilgileri içerecek şekilde hazırlanması gerekmektedir. LOD tablosu, modellemede kullanılacak olan elemanların hangi detayda hazırlanması gerektiğini ve ne kadar bilgi içermeleri planlandığını tarif etmektedir. Elemanların içermesi gereken bilgi seviyeleri farklı kuruluşlar ve firmalar tarafından LOD numaraları ile tanımlanmaktadır.

LOD seviyesinin tanımlanması için günümüzde en yaygın olarak kullanılan referans AIA (The American Institute of Architects) tarafından yayınlanmış olan AIA Document E202-2008 ve AIA Document E203 -2013 dokümanlarıdır. Bu dokümanda LOD seviyeleri LOD 100 den LOD 500’ e kadar sınıflandırılmıştır. Bu tanımlamaların genel olarak ifade ettikleri; LOD 100 Konsept Modelleme ve Master Planlama , LOD 200 Genel Modelleme ve Şematik Dizayn, LOD 300 Kesin modelleme ve shop drawing, LOD 400 İmalat ve Montaj için modelleme , LOD 500 As-built modelleme ve İşletme şeklinde tarif edilebilir.

LOD tablosunun modelleme başlamadan önce sistemler ve elemanlar için yapılması, BIM modelin neleri içerip içermeyeceğini tarif etmesi, modelin içerdiği bilgilerin hangi seviyede kesin olduğunun bilinmesi ve her personelin neden sorumlu olduğunun bilinmesi açısından önem taşımaktadır. LOD seviyesini bir iskemle modeli üzerinden tarif etmek gerekirse; 

LOD 100 = bir iskemle var

LOD 200 = bir iskemle var, yaklaşık 500x500mm alan kaplıyor

LOD 300 = bir iskemle var, boyutları belli, kol dayanağı var, tekerlekleri var

LOD 400 = bir iskemle var, üretici firma ve model numarası var

LOD 500 = bir iskemle var, satınalma bilgileri ve yedek parça bilgileri

LOD tarifi için yapılan bu 5 seviye genelde her proje için ihtiyaç duyulan detayda bilginin verilmesi için yeterli olmamakta ama projenizin ihtiyaçları için yaratacağınız seviyeler için kırılım noktalarını vermektedir. Dolayısı ile hazırlanacak LOD tablosunda projenin ihtiyaçları doğrultusunda tarif edeceğiniz LOD 250 veya LOD 350 gibi farklı seviyeleri kullanmak gerekecektir. Burada önemli olan her eleman için tarif edilecek olan LOD seviyesinin doğru olarak tarif edilmesidir. 

http://www.trimbleextensions.com/i_i/industryinsights/level-of-detail-and-model-progression-specification

LOD tablosu, projenizin ihtiyaçlarının doğru tarif edildiği, kullanılacak her eleman veya sistem için LOD seviyelerinin ve bundan sorumlu kişilerin belirtildiği bir tablo olmalıdır. Tablo BIM konusunda tecrübeli yöneticiler tarafından modelleme başlamadan hazırlanmalı ve modelleme sürecinde görev alacak personel bu tablo hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

http://www.aia.org/contractdocs/training/bim/aias078742  

LOD tablosunu hazırlarken, LOD seviyesini herkes için anlaşılır olmasına, uluslararası kabul görmüş seviye tariflerine bağlı kalmaya, kendi LOD seviyeleri tariflerinizi anlaşılır olarak yapmaya, LOD tablosunun mümkün olduğu kadar basit olmasına ve LOD tablosunun kullanılır olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Akıllı malzemelerimiz, modelleme standartlarımız ve LOD tablomuz hazırlandığına göre artık modelleme yapmaya başlayabiliriz.

BIM Nasıl Uygulanmalı –1: Hazırlık

BIM Nasıl Uygulanmalı başlığı ile bu ilk yazım ve devam edecek yazılar ile BIM sisteminin yapısını, uygulanmasında dikkat edilmesi gerekenleri sizlerle paylaşacağım.

Yeni başlanacak her sistemde olduğu gibi BIM sisteminin uygulamasına başlamadan önce hazırlık sürecinden geçilmesi gerekmektedir. Hazırlık sürecinde yapılması gerekenleri iki başlık altında toplayabiliriz; ilk olarak bütün kullanıcılar aynı standartlar altında çalışmasının sağlanması ve modellemede kullanılacak olan akıllı malzemelerin hazırlanması.

BIM sisteminin ana amaçlarından biri olan kullanıcılar arasındaki iletişim ve işbirliğinin arttırılmasının sağlanabilmesi için her kullanıcının tanımlanmış olan ortak standartlar ile çalışıyor olması önemlidir. Kullanılan programlara göre yapılacak olan standart hazırlıkları farklılık gösterse de, sistemler bazında modelleme şablonlarının oluşturulması bütün programlar için gereklidir. Şablonlar BIM sistemi yöneticileri tarafından ortak bir dil oluşturulması için kullanılacak olup, renk kodları, sistem tipleri, görsel ayarlar, etiketleme bilgileri, sistemler bazında kullanılacak malzemelerin tanımlanması ve bunlar gibi birçok bilgiyi içerecektir.

Şablonlar firmaların kendi kullanım alışkanlıklarına göre genel şablonlar olarak hazırlanabilirler ama her yeni proje için projeye özel bilgiler ve ihtiyaçlar doğrultusunda özelleştirilmeleri gerekmektedir. Bu özelleştirmeler proje hakkında bilgi sahibi olan, teknik yorumlamaları ve öngörüleri yapabilecek personel tarafından güncellenmelidir. BIM sisteminin bir proje için uygulanma sürecinde dahi bu şablonların çıkan ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenmesi gerekecektir.

Bütün kullanıcıların ortak dili olan şablonlar hazırlandıktan sonra ikinci hazırlık adımı projeye özel modellemede kullanılacak olan akıllı malzemelerin hazırlanmasıdır. BIM sisteminde bütün bilgiler bu malzemelerin içinde bulunan verilerde saklayacağından dolayı hazırlanmalarında özen gösterilmesi gerekmektedir. Firmaların şablonlara benzer olarak bir akıllı malzeme kütüphaneleri bulunabilir ama her proje için o projeye özel bir ön çalışmanın yapılması gereklidir.

Akıllı malzemelerin içermesi gereken bilgiler daha sonraki yazılarda anlatacağım disiplinler bazında LOD seviyesi kararına göre belirlenecektir. Modelleme için kullanılacak olan malzeme ihtiyaçları ile ilgili bir tablonun oluşturulması, bu tablo sayesinde ihtiyaç duyulan aynı malzeme tipi için kaç türün oluşturulması gerektiğinin tayin edilmesi gerekmektedir. İlk aşamada her malzeme türü için gerekli bilgiler olmasa bile bunların ayrı malzeme olarak yaratılması ve proje süresince elde edilecek bilgiler ile güncellenmesi gerekmektedir.

Malzeme üreticileri tarafından çeşitli platformlarda bu akıllı malzemeler paylaşılmaktadır, bu malzemeleri kullanmadan önce dosya boyutlarına dikkat edilmesi çok önemlidir. Tek bir ortak model üzerinde çalışma yapılacağından dosya boyutları büyük olacaktır ve ihtiyaç duymadığımız detayları içeren büyük malzeme dosyaları bize sorun yaratacaktır.

Gerek hazırlanacak olan standart belirleyen şablonların ve gerekse akıllı malzemelerin sürecin tamamına hakim ve BIM konusunda deneyimli personel tarafından yapılması çok önemlidir. Bu hazırlıkların doğru ve hedefe yönelik olarak yapılmaması durumunda projenin ilerleyen zamanlarında çıkabilecek sorunların, bütün BIM sürecinin baştan başlatılması kadar maliyetli sonuçları olabilir.